Την τιμή των Αγίων Αρχαγγέλων Μιχαήλ και Γαβριήλ γιορτάζει 8 Νοεμβρίου η Εκκλησία, Οι Άγγελοι, κατά την Άγια Γραφή στέλνονται από το Θεό με μορφή ορατή σε ξεχωριστές ιστορικές περιστάσεις, που πρόκειται να εκδηλωθεί ή να εκτελεσθεί η θεία θέληση.
Ο Mιχαήλ είναι ο πιο ένδοξος και λαμπρός ταξιάρχης των ασωμάτων Δυνάμεων. Στην Παλαιά Διαθήκη, ο Αρχάγγελος Μιχαήλ εμφανίζεται στον Αβραάμ κατά τη θυσία του Ισαάκ, στον Λωτ, όταν τον λύτρωσε μαζί με την οικογένειά του από την καταστροφή των Σοδόμων. Αυτός προπορεύονταν των Ισραηλιτών, όταν ελευθερώθηκαν από την σκλαβιά των Αιγυπτίων, με τη μορφή νεφέλης την ημέρα και φωτιάς τη νύχτα, τους έδειχνε το δρόμο προς τη γη της Επαγγελίας.
Ο Αρχάγγελος Μιχαήλ κατέχει εξέχουσα θέση στη συνείδηση του λαού μας. Σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση, ο Μιχαήλ θεωρείται από το λαό ότι είναι ο ψυχοπομπός άγγελος, δηλαδή οδηγεί τις ψυχές στον ουρανό. Ό,τι έκανε και στην αρχαία ελληνική θρησκεία ο φτεροπόδαρος θεός Ερμής. Στη Μικρασία, οι Έλληνες, ονόμαζαν τον Αρχάγγελο Μιχαήλ «Παντεριμιώτη» (αυτός που ερημώνει τον τόπο). Σε πολλές περιοχές της Ελλάδας, όπως στη Θράκη, ο κόσμος δεν αφήνει τη μέρα αυτή τα παπούτσια του έξω από το σπίτι, για να μην τα δει ο Αρχάγγελος και «ενθυμηθεί αυτούς και αναλάβει εκ της ζωής». Ο Αρχάγγελος Μιχαήλ (Ταξίαρχος και Αρχιστράτηγος) είναι επίσης και ο Προστάτης Άγιος της Πολεμικής Αεροπορίας.
Ο προστάτης της Λέσβου
Να σημειώσουμε ότι προστάτης της Λέσβου θεωρείται ο Αρχάγγελος Μιχαήλ, ο Ταξιάρχης, όπως τον αποκαλούν με δέος οι ντόπιοι (την 8η Νοεμβρίου του 1912 απελευθερώθηκε το νησί από τους Τούρκους και 8 Νοεμβρίου γιορτάζουν οι πολυάριθμοι Στρατήδες – από Στρατηλάτης – του τόπου κι όχι του Αγίου Ευστρατίου.) Η εικόνα του Αρχαγγέλου Μιχαήλ, στο Μανταμάδο είναι φτιαγμένη – σύμφωνα με το θρύλο – από χώμα και αίμα μοναχών, που δολοφονήθηκαν από πειρατές. Οι ρίζες της θαυματουργής εικόνας χάνονται στα βάθη του χρόνου· η δημιουργία της τοποθετείται γύρω στον 10ο με 11ο αιώνα εποχή όπου οι νησιωτικές περιοχές μαστίζονταν έντονα από τις συνεχείς επιδρομές και λεηλασίες των πειρατών. Διάφορες παραδόσεις λένε ότι ο Αρχάγγελος Μιχαήλ εμφανίστηκε στο Μανταμάδο στην προσπάθειά του να διαφυλάξει τη μονή της περιοχής.
Εορτάζει επίσης και ο Αρχάγγελος Γαβριήλ. Το όνομά του σημαίνει «ήρωας του Θεού» και είναι ένας από τους λίγους αγγέλους που ονοματίζονται στην Αγία Γραφή. Οι Αρχάγγελοι Μιχαήλ και Γαβριήλ εικονίζονται στις βυζαντινές αγιογραφίες με σπαθί ή σκήπτρο στο δεξί χέρι, σύμβολο εξουσίας που τους χάρισε ο Θεός. Στο αριστερό χέρι κρατούν πολλές φορές μια σφαίρα που συμβολίζει τον κόσμο.
Αρχάγγελος Μιχαήλ, ο Πανορμίτης της Σύμης: Ο θαυματουργός… νονός και “κλέφτης” της καρδιάς μας
Οι Συμιακοί αγκαλιάζουν ευλαβικά μ’ όλα τα φύλλα της καρδιάς τους τον Πανορμίτη. Τον αγαπούν πολύ, τον αισθάνονται τόσο δίπλα τους που έχουν αποκτήσει και μια γλυκιά “θρασύτητα” μαζί του. “Τόλμησαν” με το νησιώτικο κέφι τους, το οποίο προκύπτει αναμφίβολα από τη σιγουριά και την ασφάλεια που τους προσφέρει ο προστάτης και πολιούχος τους, ο Αρχιστράτηγος, να τον χαρακτηρίσουν “κλέφτη”. Ναι, τον Αρχάγγελο Μιχαήλ!
Μην σας προξενεί εντύπωση. Δεν πρόκειται για ασέβεια. Δείγμα πίστης είναι κι αυτό κι εκφράζεται με μια καλοσυνάτη αθωότητα υποκλινόμενη στο μεγαλείο των θαυμάτων και της δύναμης του Αρχαγγέλου!
Οι Συμιακοί αναφέρονται στα τάματα των απανταχού πιστών προς την Ιερά Μονή του Αρχαγγέλου Μιχαήλ στον Πάνορμο. “Πρέπει να το αποδώσεις το τάμα σου”, συμβουλεύουν και επισημαίνουν: “Μην το αμελείς! Ο Πανορμίτης είναι “κλέφτης”… Θα βρει τον τρόπο και θα το πάρει μόνος του το τάμα”. Τέτοια είναι η οικειότητα που έχουν αποκτήσει μαζί του… Κάποιοι απ’ αυτούς, οι ψαράδες του νησιού έχουν μάθει πια και παραδίδουν τα τάματα που στέλνουν μόνοι τους οι πιστοί -μέσω θαλάσσης- απ’ όλο τον πλανήτη. Ψαρεύουν μπουκαλιά και δοχεία και τα παραδίδουν στην Ιερά Μονή του Πανορμίτη!
Τα δημιουργήματα της συμαϊκής λαϊκής μούσας καθρεφτίζουν ξεκάθαρα τα συναισθήματα των Συμιακών για τον πολιούχο τους.
Νιώθουν τρυφερή στοργή κι απόλυτη εμπιστοσύνη για τη δική του ανταπόκριση. Τον αισθάνονται δικό τους, συγγενή τους, πατριώτη τους. Γι΄ αυτό και οι επικλήσεις τους:
“Ω Παερμιώτη Συμιακέ”, “Παερμιωτάκιμ μου χρουσό”
Παρέλαβαν από τους Χριστιανούς της Μικράς Ασίας την τιμητική προσκύνηση και τον ευλαβικό σεβασμό προς τον Αρχάγγελο Μιχαήλ, αλλά η ψυχή τους φίλτραρε κατά το δοκούν το πρόσωπο του Ταξιάρχη. Στο θέλημα αυτής της ζωηρής ψυχής ταίριαζαν άλλα “χρώματα”.
Τον ταύτισαν με φορέα της χαράς και φρουρό της ευτυχίας! Τον αποσυνέδεσαν από την έννοια του ψυχαγωγού, παρόλο που ο Αρχάγγελος Μιχαήλ -στις μονές και στα ξωκλήσια του στη Σύμη- εικονίζεται να πατάει σ’ ένα άπνοο σώμα, του οποίου την ψυχή ανυψώνει με τ’ αριστερό του χέρι για να τη μεταφέρει στον Θεό. Ο Συμιακός γνωρίζει ότι ο Αρχάγγελος, χαρακτηρίζεται ψυχοπομπός, μα αρνείται πεισματικά να δεχθεί τη σχέση του πολιούχου του με το θάνατο. Πείσμα βαθύ είναι αυτό! Είναι ανυποχώρητος στη θέση του ότι ο Ταξιάρχης συνδέεται πάντοτε με τη ζωή και μόνο μ’ αυτήν. Γι’ αυτό κι αποδίδει το θάνατο στην απουσία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ του Πανορμίτη:
“Ο Παερνιώτης έλειπε κι η Παναγιά εκοιμάτο, Κι εβάλα το κορμάκι σου στην πλάκαν αποκάτω”
Η Σύμη περιέχεται μέσα στον ευρύτερο κόλπο της Δωρίδας, στα ΝΔ παράλια της Μ. Ασίας -σαν προέκτασή της-, κι ανέκαθεν συνδέονταν οι δυο πλευρές ως ένας ενιαίος χώρος, οικονομικός και πολιτισμικός. Με την καρσινή της μικρασιατική παραλιακή ζώνη, τα Πέρα, υπήρχαν εμπορικές ανταλλαγές υλικών αγαθών και πολιτιστικές αλληλεπιδράσεις .
Με “βάρκα” αυτή την τακτική επικοινωνία με τη Μ. Ασία, ταξίδεψαν οι “άγγελοι” στη Σύμη. Οι νησιώτες ενστερνίστηκαν τον μεγάλο σεβασμό των χριστιανών Μικρασιατών προς τους αγγέλους κι ειδικότερα προς τον Αρχάγγελο Μιχαήλ. Εγινε για τους θαλασσινούς της Σύμης ο άμεσος κι αποτελεσματικός προστάτης τους απέναντι στους κινδύνους της θάλασσας και της στεριάς, ο φερέγγυος μεσολαβητής τους προς τον Θεό για την ικανοποίηση των αιτημάτων τους, ο άγγελος ο φύλακάς τους!
Ετσι, προέκυψαν κι οι εννέα ναοί προς τιμήν του (2 μόνες και 7 ξωκλήσια). Οι Συμιακοί του αφιέρωσαν τόσους ναούς όσα και τα τάγματα των αγγέλων. Αυτά είναι οι Άγγελοι, οι Αρχάγγελοι, οι Θρόνοι, οι Δυνάμεις, οι Αρχές, οι Κυριότητες, οι Εξουσίες, τα Χερουβίμ και τα Σεραφείμ.
Οι μονές είναι η Σταυροπηγιακή Μονή του Αρχαγγέλου Μιχαήλ του Ρουκουνιώτη κι η Ιερά Μονή του Αρχαγγέλου Μιχαήλ του Πανορμίτη και τα ξωκλήσια: ο Αυλακιώτης, ο Θαρρινός, ο Καϊλλιώτης, ο Κουρκουνιώτης, ο Κοκκιμίδης, ο Μιχαήλης του Nιβορειού, ο Περιβλιώτης.
Ξεχωρίζει βέβαια – και για την τοποθεσία της- η Μονή του Πανορμίτη, στην οποία τελείται και το μυστήριο της βάπτισης. Μάλιστα, πολλοί είναι αυτοί που θέλουν για… νονό του παιδιού τους τον ίδιο τον Αρχάγγελο Μιχαήλ. Σε αυτήν την περίπτωση ο ηγούμενος της Μονής ή ο ιερέας που θα τελέσει το μυστήριο της βάπτισης παίρνει από το ιερό μια εικόνα του Αρχαγγέλου και δένει επάνω της την άκρη μιας μακριάς άσπρης κορδέλας, στερεώνει την άλλη της άκρη στην κολυμβήθρα και δίνει την εικόνα σ’ ένα αγόρι να την κρατήσει. Επειτα του ζητά να σταθεί πλάι στους αναδόχους. Ετσι, γίνεται κι ο Πανορμίτης γίνεται συνανάδοχος και παίρνει υπό την προστασία του το νεοφώτιστο παιδί.
Η λαϊκή παράδοση συνδέει την ίδρυση της Μονής του Πανορμίτη με την ευλάβεια του συμιακού λαού. Μια θεοσεβούμενη γυναίκα, η Μαριώ του Πρωτενιού, βρήκε σκάβοντας το χωράφι της στον Πάνορμο ένα μικρό εικόνισμα του Μιχαήλ του Πανορμίτη στη ρίζα ενός σχίνου. Τη μετέφερε στο σπίτι της και την τοποθέτησε ανάμεσα στα άλλα εικονίσματά της. Την επόμενη όμως η εικόνα έλειπε από τη θέση της. Πήγε πάλι η Μαριώ στον Πάνορμο και βρήκε το εικόνισμα στο ίδιο σημείο. Το ξαναπήρε μαζί της, αλλά για μια ακόμα φορά ο Αρχάγγελος Μιχαήλ “δραπέτευσε” από το σπίτι της. Ομως, εμφανίστηκε στον ύπνο της γυναίκας και της εξέφρασε την επιθυμία του να μείνει στον Πάνορμο. Η Μαριώ συμβουλεύτηκε τον πνευματικό της κι εκείνος της είπε να κτίσει ένα εκκλησάκι στον τόπο όπου βρήκε το εικόνισμα.
Εικόνα Ταξιάρχη Μανταμαδου Λέσβου: Φτιαγμένη από χώμα και αίμα μοναχών
Την ώρα που δεκάδες πιστοί είδη από χτες διανύουν είτε με τα πόδια είτε με οχήματα και λεωφορεία 37 χλμ για να φθάσουν και φέτος στο Ιερό Ναό του Ταξιάρχη στο Μανταμάδο με σκοπό να παραστούν στην ιερά πανήγυρη που τελείται κάθε χρόνο ανήμερα της Κυριακής των Μυροφόρων, έρχεται ξανά η ανάγκη να αναζητήσει κανείς τις επιταγές θρύλων και παραδόσεων όσον αφορά την προέλευση της θαυματουργής και παγκοσμίως ξακουστής εικόνας του Αρχαγγέλου Μιχαήλ.
Φτιαγμένη από χώμα και αίμα μοναχών η εικόνα αποτυπώνει στο σύνολο όλο το θαύμα που διέπει τη δημιουργία της από την α ή έως το τέλος. Οι ρίζες της χάνονται πολλούς αιώνες πριν και συγκεκριμένα τοποθετούνται γύρω στον 10ο με 11ο αιώνα εποχή όπου οι νησιωτικές περιοχές μαστίζονταν έντονα από τις συνεχείς επιδρομές και λεηλασίες των πειρατών. Η Λέσβος ήταν συχνός προορισμός των μακελάρηδων όντας τόπος πλούσιος με όλα τα καλά σε πλήρη αφθονία.
Αναζητώντας το θρύλο πάμε στα άδυτα της αδίστακτης ομάδας της οποίας ηγείτο ο ξακουστός για την αγριότητα και την ανίκητη φύση του αρχιπειρατής Σιρχάν ο οποίος είχε βάλει ως στόχο ζωής την κατάληψη και λεηλασία του μοναστηριού που βρισκόταν λίγο χιλιόμετρα πιο πέρα από την οχυρωμένη πολιτεία με το όνομα Στένακας.
Η ίδρυση του μοναστηριού τοποθετείται πολύ παλιότερα ωστόσο οι καλόγεροι που τότε το υπηρετούσαν διατηρούσαν με απόλυτο σεβασμό κάθε ίχνος της ιερής παράδοσης που ο ίδιος ο χώρος εξυπηρετούσε όντας καταφύγιο και για διάφορα πολύτιμα αντικείμενα. Το τελευταίο στοιχείο ήταν αυτό που είχε εξάψει το ενδιαφέρον των πειρατών και μια μέρα έβαλαν πλώρη για την καταπάτηση του.
Τα πλοία τους έφθασαν τα μεσάνυχτα στις ακτές της περιοχής και οι ίδιοι με συνοπτικές και προσεκτικές διαδικασίες έφθασαν αθόρυβα στην τοποθεσία του μοναστηριού. Οι μοναχοί είχαν ήδη ανταποκριθεί στα συνεχόμενα χτυπήματα του ξύλινου σημάντρου με σκοπό να παραστούν στην ακολουθία του όρθρου.
Την ώρα που ο αέρας γέμισε με τις γλυκές μελωδικές ψαλμωδίες του οι πειρατές όρμησαν αλαλάζοντας μετατρέποντας την ειρηνική ιερή στιγμή σε ιαχή πολέμου. Οι καλόγεροι σφαγιάστηκαν με άγριο και απάνθρωπο τρόπο ενώ κανείς δεν γλίτωσε από το μένος και την θηριωδία των πειρατών…Μα να κάποιος κατάφερε να ξεφύγει από το λουτρό αίματος και δεν ήταν άλλος από το νεαρότερο σε ηλικία δόκιμο καλόγερο της Μονής, τον αμούστακο ακόμα Γαβριήλ.
Το καλογεροπαίδι όντας ευκίνητο κατάφερε να διαφύγει από ένα σημείο φθάνοντας στη στέγη ωστόσο έγινε αντιληπτός από τους πειρατές οι οποίοι έτρεξαν μανιασμένοι πίσω του επιδιώκοντας να έχει και αυτός την τύχη των συντρόφων του. Και τότε ω του θαύματος: η στέγη μετατράπηκε σε φουρτουνιασμένη θάλασσα και ανάμεσα στους αφρούς και τα μανιασμένα κύματα ξεχώρισε ευθύς αμέσως η ηγετική και πελώρια μορφή ενός στρατιώτη ο οποίος γεμάτος αγριότητα μέσα από φωτιά πρόταξε το σπαθί του εναντίον των πειρατών οι οποίοι τράπηκαν σε άτακτη φυγή.
Ο νεαρός Γαβριήλ ένιωθε δέος και ιερό φόβο να κυριεύουν το μυαλό και το κορμί του ενώ ο πόνος για την απώλεια των συντρόφων του φάνταζε απαρηγόρητος. Το μόνο φωτεινό σημείο ήταν το θαύμα που μόλις είχε προηγηθεί και που του προξένησε ανεξήγητα μία έντονη επιθυμία να αποτυπώσει με κάποιο τρόπο την μορφή του στρατιώτη που ουσιαστικά του έσωσε τη ζωή. Τότε πέφτοντας στα γόνατα ζήτησε μέσω θερμής παράκλησης από τον Ταξιάρχη να του δώσει φώτιση για να μπορέσει να φιλοτεχνήσει τη μορφή του. Και όντως έτσι έγινε.
Σαν κυριευμένος από μία αόρατη και ανώτερη δύναμη να κινεί τα χέρια του πήρε χώμα ενώ με ένα σφουγγάρι μάζεψε το αίμα από τους σφαγιασθέντες αδελφούς του. Ανακατεύοντας τα οραματιζόταν την μορφή του ατρόμητου στρατιώτη. Λέγεται ότι ο πηλός δεν έφθασε για να φτιάξει όλο το υπόλοιπο σώμα με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί η εικόνα του προσώπου και να δοθεί έμφαση σε αυτήν.
Έκτοτε ο ιερός ναός Παμμεγίστων Ταξιαρχών Μανταμάδου αποτελεί πόλο έλξης χιλιάδων πιστών οι οποίοι κάθε χρόνο συρρέουν όχι μόνο στη χάρη του δηλαδή στις 8 Νοεμβρίου καθώς και κατά τη διάρκεια του πανηγυριού ανήμερα της Κυριακής των Μυρoφόρων 2 εβδομάδες ακριβώς μετά την Κυριακή του Πάσχα.
Σκοπός η προσκύνηση της ιερής εικόνας με την μαυριδερή όψη που για τους ντόπιους μιλά στην καρδιά και την ψυχή τους. Άλλες φορές αφήνει την αίσθηση ότι το πρόσωπο σκοτεινιάζει δείγμα ότι ο Ταξιάρχης είναι δυσαρεστημένος με όσα συμβαίνουν στην μικρή κοινωνία ενώ άλλοτε απορρέει μία γλυκύτητα και αγαλλίαση. Οι διηγήσεις πιστών σχετικά με θαύματα του Αγίου είναι εκατοντάδες και έχουν καταγραφεί σε δεκάδες βιβλία ενώ ως ένδειξη ευγνωμοσύνης πολλοί είναι αυτοί που αφήνουν αφιερώματα γύρω από την εικόνα του.
Μιλώντας για θαύματα είναι πασίγνωστη πλέον και η ιστορία απόρροια της διήγησης του νεωκόρου του ναού όπου εν έτη 1963 ανήμερα της επίθεσης των Τουρκοκυπρίων στην Κύπρο με το που πήγε να ανάψει τα καντήλια είδε έκπληκτος την μεγάλη εξωτερική εικόνα που συναντά κανείς στο προαύλιο του ναού να λείπει.
Η απώλεια διήρκεσε μία εβδομάδα ενώ το μυστήριο έλυσε λίγο καιρό μετά ένας νεαρός ο οποίος κουβαλώντας ένα κριάρι έφθασε να προσκυνήσει την εικόνα του Αγίου που με βάση τη μαρτυρία του έσωσε τη ζωή καθώς τον επικαλέστηκε όντας στο μέτωπο.
Φυσικά οι μαρτυρίες είναι αναρίθμητες ενώ ο Ταξιάρχης αποτελεί για του Λέσβιους σύμβολο πίστεως και ισχυρής προστασίας εν μέσω χαλεπών καιρών και προσωπικών δυσκολιών.
Greek 
English