Οι Χαιρετισμοί εμπερικλείουν σε ποιητική μορφή, με πανέμορφα λόγια, όλες οι βασικές διδασκαλίες της Ορθοδοξίας για το Χριστό, την ενανθρώπισή του, το ρόλο της Παναγίας για τη σωτηρία του ανθρώπου, την αγνότητα και την αγιότητά Της κ.λ.π., αλλά και για τον αγώνα του ανθρώπου για ένωση με το Θεό και τη βοήθεια που ζητάει από το Χριστό και την Παναγία γι” αυτό τον αγώνα.

Ποιητής των Χαιρετισμών είναι μάλλον ο άγιος Ρωμανός ο Μελωδός, ένας από τους μεγαλύτερους ελληνόγλωσσους ποιητές όλων των εποχών. Το ποίημα είναι μελοποιημένο, έχει μουσική και ανήκει στο είδος κλασικής μουσικής του Βυζαντίου που λέγεται «κοντάκιο». Έχει 24 στροφές «οίκους», οι οποίοι αρχίζουν, με τη σειρά, από τα 24 γράμματα της αλφαβήτου.

Πολύ όμορφοι Χαιρετισμοί έχουν γραφτεί και για πολλούς άλλους αγίους, αλλά οι Χαιρετισμοί της Παναγίας είναι η βασική έμπνευση για όλους τους άλλους που έχουν γραφτεί μετά.

Τον 7ο αιώνα, όταν ο λαός της Κωνσταντινούπολης σώθηκε από την επίθεση των Αβάρων μετά από παρέμβαση της Παναγίας, όλοι έψαλλαν στην Αγία Σοφία τον Ακάθιστο Ύμνο όρθιοι, εξ’ ου και το όνομά του. Τότε, μάλλον, γράφτηκε το πασίγνωστο αρχικό τροπάριο «Τη Υπερμάχω Στρατηγώ».

Η Ορθόδοξη Εκκλησία ψάλλει τους Χαιρετισμούς κάθε Παρασκευή βράδυ, τις πρώτες 5 εβδομάδες της Μεγάλης Σαρακοστής.

Για την ακρίβεια, κόβουμε τους Χαιρετισμούς σε 4 κομμάτια, λέγονται «4 στάσεις» και λέμε από ένα κάθε Παρασκευή, ενώ την 5η Παρασκευή λέγεται ολόκληρο το έργο.

Τους Χαιρετισμούς τους απαγγέλλει με τη μουσική τους ο ιερέας. Πριν απ” αυτό, οι ψάλτες έχουν ψάλει ένα άλλο περίφημο μουσικό και ποιητικό έργο, που λέγεται «κανόνας των Χαιρετισμών» (οι κανόνες είναι ένα άλλο είδος βυζαντινής κλασικής μουσικής) και δημιουργός του είναι ένας ακόμη κορυφαίος ποιητής και μουσικός του Βυζαντίου, ο άγιος Ιωσήφ ο Υμνογράφος.

Οι ακολουθίες της Μεγάλης Τεσσαρακοστής διακρίνονται για τον κατανυκτικό χαρακτήρα και για την προσθήκη περισσοτέρων αναγνώσεων ανάμεσα σε άλλα στοιχεία. Με αυτό το σκεπτικό, ίσως υπάρξουν κάποιοι προβληματισμοί για το πώς η ακολουθία των Χαιρετισμών της Θεοτόκου εντάχθηκε εντός της Μεγάλης Τεσσαρακοστής.

Υπάρχει λόγος όμως που η Εκκλησία μας τελεί τους Χαιρετισμούς κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Τεσσαρακοστής του Πάσχα. Κάθε Δεσποτική και Θεομητορική εορτή έχει προεόρτια και μεθέορτα τροπάρια. Στην περίπτωση της εορτής του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου δεν καθίσταται αυτό δυνατό λόγω του πένθιμου χαρακτήρα της Τεσσαρακοστής. Εορτάζεται μόνο κατά την 25η Μαρτίου και αποδίδεται κατά την ιδία μέρα. Προς αναπλήρωση αυτού του κενού, θεσπίστηκε να τελούνται κάθε Παρασκευή οι Χαιρετισμοί της Θεοτόκου ενώ κατά την τελευταία Παρασκευή όλος ο Ακάθιστος Ύμνος. Με αυτόν τον τρόπο, τιμάται η Υπεραγία Θεοτόκος όπως αρμόζει αλλά και τηρείται απαρασάλευτη η τάξις της Εκκλησίας. Το όλο πνεύμα του Ακαθίστου Ύμνου είναι το μυστήριο της σαρκώσεως του Κυρίου Ιησού Χριστού με την αρχή της σωτηρίας του ανθρώπου κατά τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου.

Οι Χαιρετισμοί αποτελούνται από είκοσι τέσσερις οίκους, οι οποίοι χωρίζονται σε τέσσερις στάσεις. Κάθε Παρασκευή της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, διαβάζεται από μια στάση. Την πέμπτη και τελευταία Παρασκευή, αναγιγνώσκονται και οι τέσσερις στάσεις των Χαιρετισμών μαζί που ονομάζονται και «Ακάθιστος Ύμνος».

Η ακολουθία που εντάσσονται οι Χαιρετισμοί είναι το Μικρό Απόδειπνο. Το Μικρό Απόδειπνο τελείται κάθε βράδυ μέσα στο χρόνο εκτός ορισμένων φορών. Είναι μια ακολουθία που προέλευση έχει από τα Μοναστήρια και σκοπό έχει την ευχαριστία και τη δοξολογία προς τον Θεό για την ημέρα που πέρασε και να υπάρξει προστασία από τους δαίμονες κατά το βράδυ. Στα μοναστήρια λέγεται μετά τη τράπεζα του δείπνου και για αυτό ονομάστηκε και «Απόδειπνο». Κατά τη Αγία και Μεγάλη Τεσσαρακοστή, τις ημέρες Δευτέρα με Πέμπτη, τελείται το Μεγάλο Απόδειπνο λόγω του πένθιμου και κατανυκτικού χαρακτήρα της περιόδου. Την Παρασκευή, το Σάββατο και την Κυριακή, τελείται το Μικρό Απόδειπνο λόγω του χαρμόσυνου και Αναστάσιμου χαρακτήρα των ακολουθιών, όπως φαίνεται και από τα άμφια των ιερέων και της Αγίας Τραπέζης που από πένθιμα αλλάζουν σε αναστάσιμα.

Υπάρχει μια παράδοση περί των Χαιρετισμών της Παναγίας. Αυτή η παράδοση αναφέρει πως σε εμφάνιση της Παναγίας σε κάποιον, η Ίδια του είπε πως όποιος διαβάζει καθημερινά τους χαιρετισμούς προς Αυτήν, η Ίδια θα βρεθεί κοντά του κατά την ημέρα που θα βρεθεί ενώπιον του Κυρίου Ιησού Χριστού, για να τον υπερασπισθεί.

Η Εκκλησία έχει σοφά σκεφτεί την κάθε ακολουθία που τελείται προς δόξαν Θεού. Αξίζει ο Χριστιανός να τις εκμεταλλεύεται ώστε να βελτιωθεί πνευματικά. Ας αξιοποιηθεί η κάθε στιγμή, να είναι στιγμή μετανοίας. Η μετάνοια θα φέρει τη συντριβή της καρδιάς και η συντριβή την Ταπείνωση. Τότε θα ανοίξει πραγματικά ο νους του ανθρώπου προς την άρρητη σοφία του Θεού. Πλησιάζοντας προς το Άγιο Πάσχα, ας γίνει πιο έντονος ο αγώνας του κάθε πιστού, προστρέχοντας στην Υπεραγία Θεοτόκο, που δεν εγκαταλείπει ποτέ τα παιδιά Της.

www.pemptousia.gr

www.olympia.gr